کبد چرب یا (Fatty liver) که به عنوان استئاتوز کبدی (hepatic steatosis) نیز شناخته می شود، در واقع وضعیتی است که با تجمع چربی اضافی در سلول های کبد مشخص می شود. زمانیکه کبد نتواند چربیها را بهخوبی تجزیه کند، این چربیها در بافت کبد ذخیره شده و به مرور باعث التهاب و آسیب شدید کبدی میشوند.
دو نوع بیماری کبد چرب وجود دارد: الکلی و غیرالکلی.
بیماری کبد چرب الکلی، نوعی بیماری کبد است که با نوشیدن زیاد نوشیدنی های الکلی، در کبد چربی جمع میشود.
بیماری کبد چرب غیر الکلی به دلیل تجمع چربی به دلیلی غیر از مصرف زیاد الکل مانند ژنتیک، چاقی و عوارض دارویی در کبد ایجاد می شود.
علت بیماری کبد چرب غیرالکلی به طور کامل شناخته شده نیست. به نظر میرسد چاقی و دیابت نوع 2 از مهمترین عوامل ابتلا به کبد چرب غیرالکلی باشند. سایر عواملی که باعث تجمع چربی در کبد می شود عبارتند از: کم کاری تیروئید، سطح بالای تریگلیسریدها، فشار خون بالا، مصرف زیاد الکل، یائسگی، وقفه تنفسی در خواب و مصرف برخی از داروها از جمله: آمیودارون، دیلتیازم، تاموکسیفن و استروئیدها.
کبد چرب دارای ۴ مرحله است که به ترتیب پیشرفتهتر میشوند:
1. مرحله یک (کبد چرب ساده): در این مرحله، چربی در کبد تجمع پیدا می کند بدون اینکه التهاب یا زخمی ایجاد کند.
2. مرحله دو (استئاتوهپاتیت): چربی جمع شده در کبد باعث ایجاد التهاب و آسیب رساندن به آن می شود.
3. مرحله سه (فیبروز): با گذشت زمان، التهاب ایجاد شده در کبد شروع به تبدیل بافت سالم کبد به بافت زخم میکند.
4. مرحله چهار (سیروز): در این مرحله بخش بزرگی از بافت کبد به بافت زخم تبدیل می شود که به آن سیروز کبدی گفته می شود. در این مرحله کبد به حدی آسیب دیده که عملکرد آن به شدت مختل میشود. از عوارض سیروز کبدی می توان به خونریزی گوارشی، نارسایی کبد و سرطان کبد اشاره کرد.
بیماری کبد چرب به ندرت علائمی ایجاد میکند مگر اینکه بیماری به مراحل پیشرفته برسد. گاهی اوقات افراد علائمی مانند احساس ناراحتی، درد مبهم یا احساس پُر بودن در بخش بالای راست شکم، تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، زردی (تغییر رنگ زرد پوست و سفیدی چشمها)، ورم شکم و پاها، خستگی شدید، سردرگمی ذهنی، ضعف، کاهش وزن و خارش پوست را تجربه میکنند.
در صورت پیشرفت بیماری به مرحله سیروز کبدی علائم و نشانههای زیر بروز می کند:
– خونریزی بیش از حد به دلیل ناتوانی کبد در تولید پروتئینهای انعقاد خون
– زردی پوست به دلیل ناتوانی کبد در حذف بیلیروبین از خون
– خونریزی گوارشی
– تجمع مایعات
– اختلال عملکرد مغز (آنسفالوپاتی) به دلیل ناتوانی کبد در حذف مواد شیمیایی سمی برای مغز از بدن
– سرطان کبد
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، بیماری کبد چرب معمولاً علائم و نشانههای قابل توجهی ندارد. بنابراین اغلب زمانی تشخیص داده می شود که پزشک از طریق نتیجه آزمایش خون متوجه عملکرد غیر طبیعی کبد (به ویژه سطح بالاتر آنزیمهای کبدی) شود. برای تأیید تشخیص، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را انجام دهد:
– سونوگرافی شکم: در این روش از امواج صوتی برای گرفتن تصویر از کبد استفاده میشود.
– سیتی اسکن: در این روش از پرتوهای قوی برای ارائه نمای دقیق تری از کبد استفاده می شود.
– بیوپسی کبد: این روش شامل برداشتن نمونهای از بافت کبد برای تعیین میزان آسیب کبدی است که معمولاً در مرحله سیروز کبدی انجام میشود.
– فیبرو اسکن: این روش یک سونوگرافی تخصصی به عنوان جایگزینی برای بیوپسی کبد جهت تعیین میزان آسیب کبدی است.
اکثر افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی هیچ مشکل جدی ای نخواهند داشت، اما اگر تشخیص داده شود که به این بیماری مبتلا هستند، برای جلوگیری از پیشرفت بیماری بهتر است با مشورت پزشک اقداماتی انجام دهند. اقداماتی از جمله انتخاب سبک زندگی سالم (ورزش، رژیم غذایی)، مصرف مکمل ها و آنتی اکسیدان ها (مانند ویتامین ای و امگا 3)، کنترل بیماری ها (مانند چاقی، دیابت نوع 2، کلسترول بالا) و جراحی و پیوند کبدی(درصورت ابتلا به سیروز کبدی) می توانند در بهبود شرایط کبد چرب موثر باشند.
اصلی ترین راه مدیریت کبد چرب غیرالکلی داشتن یک سبک زندگی سالم است که در ادامه به چند مورد آن اشاره میکنیم:
– رژیم غذایی: داشتن رژیم غذایی مدیترانه ای، افزایش مصرف قهوه به بیش از دو فنجان در روز (در صورت صلاحدید پزشک)، دریافت کافی ویتامین دی و اطمینان از عدم کمبود آن در بدن به بهبود کبد چرب کمک می کند.
– کاهش وزن: کاهش وزن باید با هدف رسیدن به شاخص توده بدنی بین 18.5 تا 24.9 باشد. کاهش بیش از 10% از وزن بدن میتواند مقداری از چربی کبد را کاهش دهد و استئاتوهپاتیت غیرالکلی را در صورت وجود بهبود بخشد.
– نوشیدن آب: نوشیدن آب به جای نوشیدنیهای شیرین نیز به بهبود کبد چرب کمک می کند.
– ورزش منظم: انجام حداقل 150 دقیقه فعالیت با شدت متوسط مانند پیادهروی یا دوچرخهسواری در هفته میتواند به بهبود استئاتوهپاتیت غیرالکلی در صورت وجود کمک کند.
منابع:
medicinenet
medlineplus
medicinenet