عوارض و اثرات فشار خون بالا بر سایر اندام‌های بدن چیست؟
دیابت و انواع آن
۲۰ اردیبهشت
پرفشاری خون یا فشارخون بالا
قلب ما خون را به درون رگ‌ها پمپ می‌کند و فشار خون در واقع همان نیروی خون است که بر رگ‌ها وارد می‌شود.زمانی که قلب ما خون را بیشتر از حد معمول پمپاژ کند یا رگ‌های خونی تنگ و سفت شوند، یا حتی اگر هر دو این موقعیت باهم پیش بیاید، فشار خون ما بالا می‌رود(فشار خون بالا به فشار سیستولی بیش از 140 میلی متر جیوه یا فشار دیاستولی بیش از 90 میلی متر جیوه گفته می‌شود.)
افزایش فشار خون از بیماری‌های بسیار شایع در جوامع امروزی است و با‌توجه به عوارض جدی و کشنده آن مانند سکته قلبی، مغزی، نارسایی کلیوی و به دنبال آن دیالیز و پیوند کلیه، این بیماری سلامت جامعه را به شدت تهدید می‌کند. مشکلات پرفشاری خون فراتر از سیستم قلبی عروقی است و می‌تواندروی مغز، چشم‌ها، کلیه ها و اندام‌های دیگر تاثیر بگذارد.
از آنجایی که فشار خون بالا یک عامل خطر شایع و قابل اصلاح است، تشخیص زودهنگام آسیب‌های ناشی از فشار خون به ارگانهای بدن (Hypertension-Mediated Organ Damage-HMOD) و کنترل فشار خون با هدف مناسب می‌تواند روند پیشرفت این عوارض را کند یا متوقف کند. در مطلب پیش‌رو چگونگی آسیب به اندام‌ها در فشار خون بالا عنوان شده است.
چرا آگاهی از بیماری پرفشاری خون اهمیت دارد؟
پرفشاری خون یا فشار خون بالا معمولا بدون علامت اولیه است و به همین دلیل “قاتل خاموش” نامیده می‌شود.فشار خون بالا خطر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه، اختلال بینایی و بسیاری عوارض دیگر را افزایش می‌دهد.
انجمن های علمی جدید تاکید دارند که کنترل زود هنگام و اندازه گیری دقیق (از جمله اندازه گیری فشار خون خانگی و 24 ساعته) برای کاهش مخاطرات حیاتی است.
فشار خون بالا چگونه به اندام‌ها آسیب می‌رساند؟
پرفشاری خون یا فشار خون مزمن باعث تغییرات ساختاری در دیواره‌ی شریان‌ها، تنگی عروق و کاهش خون‌رسانی به بافت‌ها می‌شود. در ادامه این مقاله به اندام‌هایی اشاره خواهیم کرد که بر اثر پرفشاری مزمن دچار آسیب می‌شوند.
1. قلب
فشار خون بالا سبب ضخیم شدن دیواره‌های بطن چپ می‌شود. با گذر زمان، قلب برای پمپ کردن خون سخت‌تر کار می‌کند و ممکن است دچار نارسایی قلبی، آریتمی(مثلا فیبریلاسیون دهلیزی) یا سکته قلبی شود.
از مهم ترین علائم این آسیب می‌توان به خستگی زود هنگام، تنگی نفس، تپش قلب در موارد پیشرفته اشاره کرد.
2. مغز
فشار بیش از حد به رگ‌های مغز باعث افزایش ریسک سکته ایسکمیک و همچنین خونریزی داخل جمجه می‌شود؛ فشار مزمن همچنین با کاهش تدریجی عملکرد شناختی و افزایش خطر دمانس (زوال تدریجی و مزمن توانایی‌های شناختی مغز) مرتبط است.
از مهم‌ترین علائم چنین آسیبی می‌توان به سر‌درد های ناگهانی خیلی شدید، اختلال در تکلم، ضعف یک طرف بدن اشاره کرد که باید فورا به اورژانس مراجعه شود. (در موارد<<پرفشاری خون بحرانی>> مدیریت سریع لازم است).
3. کلیه‌ها
فشار خون بالا به عروق کوچک کلیه آسیب می‌زند و می‌تواند باعث پروتئینوری (وجود پروتئین در ادرار)، کاهش تدریجی سرعت فیلتراسیون کلیه و در نهایت نارسایی کلیه شود. بسیاری از موارد پیشرفته نیاز به دیالیز یا پیوند پیدا می‌کنند.
آزمایش ساده‌ی ادرار و اندازه‌گیری عملکرد کلیه (creatinine/eGFR) برای دنبال‌کردن آسیب ضروری است.
4. چشم
فشار خون بالا به عروق شبکیه آسیب می‌رساند؛ ممکن است باعث اختلال بینایی یا حتی نابینایی در موارد شدید شود. معاینه چشم بخشی از پایش برای این بیماری است.
5. بیماری شریان های محیطی
پرفشاری خون مزمن موجب پیشرفت تصلب شرایین (آترواسکلروز) و افزایش خطر بیماری‌های عروق محیطی می‌شود.
گرفتگی رگ‌ها در اثر تشکیل پلاکت‌های آترواسکلروتیک و یا تغییر ساختار دیواره داخلی رگ‌ها و سفتی آن‌ها در اثر پرفشاری خون مزمن، منجر به کاهش خون‌رسانی به عروق اندام‌هایی مثل پا می‌شود. بیماری شریانی محیطی با درد و خشتگی پا ها هنگام راه رفتن، ترمیم دیر هنگام زخم ها و حتی خطر قطع عضو همراه می‌باشد.
6. آسیب به اندام‌های دیگر (کبد، ریه، پوست)
شواهد نشان می‌دهد که پرفشاری خون می‌تواند تقریبا هر بافتی را متاثر کند، از جمله کاهش خون‌رسانی و اختلال عملکردی بافتی.
آنچه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تشخیص زود هنگام آسیب به ارگانهای مختلف می‌تواند از بروز حوادث مهم جلوگیری کند.
آزمایش‌های رایج شامل اکوکاردیوگرافی (برای بررسی ضخامت بطن)، آزمون ادرار (پروتئینوری)، آزمایشات خونی برای عملکرد کلیه، و ارزیابی شبکیه چشم و اندازه‌گیری فشار خون (خون‌فشار خانگی یا ۲۴ساعته) هستند.
تشخیص زود هنگام آسیب های ناشی از فشار خون به ارگانهای بدن حتی پیش از بروز <<حادثه>> به ما فرصت درمانی لازم را می‌دهد.
به طور خلاصه می توان گفت:
پرفشاری خون می‌تواند به قلب، مغز، کلیه، چشم و عروق بدن صدمه بزند؛ اما با تشخیص زودهنگام، تغییر سبک زندگی مناسب و درمان دارویی دقیق (براساس توصیه‌های جدید انجمن قلب آمریکا و اروپا ۲۰۲۵) می‌توان از بسیاری از این عوارض پیشگیری کرده و روند پیشرفت آن ها را کند کرد.
اندازه‌گیری منظم فشارخون، پایش خانگی و توجه به نشانه‌های هشدار دهنده از مهم‌ترین اقداماتی است که همه می‌توانند انجام دهند.
