بیماری مزمن انسدادی ریه، علائم، پیشگیری و راه های درمان آن

بیماری مزمن انسدادی ریه چیست؟

بیماری مزمن انسداد ریه یا COPD در حال حاضر سومین عامل مرگ و میر در جهان است. این بیماری با علائمی مانند تنگی نفس، سرفه، خلط و همچنین حمله تنفسی به صورت مزمن همراه است که به دلیل تغییر در مجاری ریوی (برونشیت) و یا کیسه های هوایی (امفیزم) ایجاد و منجر به انسداد مزمن مجاری ریوی می شود.
در حقیقت، بروز یک یا چند تغییر در ریه می تواند باعث کاهش جریان هوای در مجاری ریوی شود که عبارتند از:
✔ از دست دادن توانایی کشسانی مجاری ریوی و کیسه های هوایی
✔ از بین رفتن دیواره ی‎ بین بسیاری از کیسه های هوایی
✔ ضخیم شدن و متورم شدن دیواره ی‎ مجاری هوایی
✔ تولید بیش از حد موکوس و نهایتاً گرفتگی مجاری هوایی

علائم بیماری مزمن انسدادی ریه کدامند؟

در مراحل اولیه بیماری مزمن انسداد ریه یا COPD، ممکن است هیچ گونه علائمی وجود نداشته باشد و یا بیمار تنها علائم خفیفی از این بیماری را تجربه کند. از جمله این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
✔ سرفه سیگاری
✔ تنگی نفس مخصوصاً بعد از انجام فعالیت فیزیکی
✔ خس خس سینه
✔ تنگی نفس
اما با وخیم تر شدن بیماری علائم دیگری نمایان می شود، مانند:
✔ اختلال در حبس کردن نفس یا صحبت کردن
✔ رنگ آبی یا طوسی لب ها و یا ناخن های دست (نشانه ای از کاهش سطح اکسیژن خون)
✔ اختلال در هوشیاری ذهنی
✔ ضربان قلب بسیار بالا
✔ تورم پاها و مچ پا
✔ کاهش وزن
شدت علائم بیماری مزمن انسداد ریه به میزان آسیبی که به ریه ها وارد شده است، بستگی دارد. از آنجا که سیگار مهمترین عامل این بیماریست، در افرادی که سیگار را ترک نکرده اند میزان آسیب به ریه ها بیشتر از افرادی است که آن را ترک کرده اند.

مهمترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری مزمن انسداد ریه چیست؟

بهترین راهکار برای پیشگیری از ابتلا به بیماری، سیگار نکشیدن و یا ترک آن برای افراد سیگاریست.
راهکار دیگر، خودداری از حضور در محیطی است که در آن دود ناشی از سوختن محصولات تنباکویی مانند سیگار، سیگار برگ و پیپ وجود دارد.
همچنین، تزریق واکسن پنوموکوک و واکسن آنفولانزا به صورت سالانه می‎تواند احتمال عفونت بخش های انتهایی مجاری تنفسی را به طور چشمگیری کاهش دهد.

بیماری مزمن انسداد ریه چگونه درمان می شود؟

1. اولین قدم برای درمان بیماری مزمن انسداد ریوی، ترک سیگار و اجتناب از حضور در محیط های آلوده به هرگونه دود است.
2. همچنین، از آنجا که تنفس های کوتاه در این بیماری، غذا خوردن را برای بیمار دشوار می سازد، راهکارهایی پیشنهاد می شود. این راهکارها عبارتند از:
✔ داشتن یک برنامه غذایی خاص با حجم کم ولی دفعات بیشتر جهت جلوگیری از پر شدن بیش از حد معده و فشار آن به دیافراگم
✔ عدم داشتن فعالیت بدنی قبل از هر وعده غذایی
✔ مصرف ویتامین ها و مکمل های غذایی
3. علاوه بر موارد ذکر شده، رعایت موارد دیگری نیز به بهبود سلامت افرادی که مبتلا به مشکلات تنفسی مزمن هستند، کمک می کند، از جمله:
✔ آموزش ورزش های مناسب
✔ گرفتن مشاوره تغذیه ای
✔ یاد گرفتن روش های ذخیره انرژی
✔ روش‌های تنفس موثر و تکنیک های ریلکس کردن مناسب در هنگام تنگی نفس
4. بیشتر داروهایی که افراد مبتلا به این بیماری استفاده می کنند، به صورت استنشاقی است و از طریق دستگاهی به عنوان اینهالر به ریه منتقل می شود و عبارتند از:
✔ برونکودیلاتورها: این دسته از داروها ماهیچه های اطراف مجاری ریوی را ریلکس می کند و باعث می شود تا مجاری ریوی باز شوند و در نتیجه بیمار راحت تر نفس بکشد.
با توجه به شدت بیماری ممکن است از نوع کوتاه اثر (مانند سالبوتامول، تربیوتالین، ایپراتروپیوم) و طولانی اثر (مانند تیوتروپیوم، سالمترول، فورمترول) استفاده شود.
✔ استروئیدها: استنشاق این دسته از داروها مانند فلوتیکازون و بودزوناید به کاهش التهاب مجاری ریوی کمک می کند.
✔ داروهای ترکیبی استنشاقی: این دسته از داروها می تواند ترکیبی از برونکودیلاتورهای کوتاه اثر (مانند سالبوتامول+ ایپراتروپیوم)، ترکیبی از برونکودیلاتورهای طولانی اثر و یا ترکیبی از یک برونکودیلاتور و یک داروی استروئیدی (مانند فورمترول+بودزوناید) باشد.
✔ متیل گزانتین ها: این دسته از داروها مانند تئوفیلین، عضلات قفسه سینه و ریه را شل می کند و منجر به تسهیل تنفس می شود.
✔ مهارکننده های فسفودی استراز۴: روفلومیلاست، دارویی از این دسته است که التهاب مجاری هوایی را کاهش می دهد و معمولاً در شرایط حاد بیماری قابل مصرف است.
✔ موکولیتیک ها: این دسته از داروها مانند ان استیل سیستئین خلط را نرم می کند تا راحت تر خارج شود.
✔ آنتی بیوتیک ها: به بهبود عفونت دستگاه تنفسی در صورت لزوم کمک می کند.
5. اکسیژن تراپی: این روش در بیمارانی که به بیماری مزمن انسداد ریه حاد مبتلا هستند و سطح اکسیژن خونشان پایین است کمک می کند تا بهتر نفس بکشند.
6. جراحی: زمانی که روش های درمانی دیگر موثر نیست و چاره ای جز انجام عمل جراحی وجود نداشته باشد، جراحی موثر است. عمل جراحی می تواند به دو شکل باشد.
✔ جراحی کاهش حجم ریه: در این نوع جراحی بخش ناسالم ریه برداشته می شود تا ریه سالم بهتر بتواند عمل کند. این جراحی درمان بیماری نیست.
✔ پیوند ریه: در این نوع جراحی یک یا هر دو ریه بیمار با ریه سالم اهدا کننده جایگزین می شود. پیوند ریه آخرین راه حل برای درمان بیماری توصیه می شود.

منابع:

https://www.cdc.gov/tobacco/basic_information/health_effects/respiratory/index.htm#one
https://www.nhs.uk/conditions/chronic-obstructive-pulmonary-disease-copd/treatment/Gold Guidline2023