آنچه که باید از فشار خون بدانیم

فشارخون چیست؟

فشارخون فشاری است که خون به دیواره ی ‎ عروق خونی که مسئولیت هدایت خون از قلب به تمام بدن را دارند، وارد می کند و در طول روز به طور معمول افزایش و کاهش می یابد.

تعریف عدد فشارخون

فشارخون معمولاً شامل دو عدد است. عدد اول، فشارخون سیستولیک یا حداکثر فشارخونی است که قلب منقبض  می کند و خون را به تمام بدن پمپ می کند.

عدد دوم، فشارخون دیاستولیک، حداقل فشارخونی است که قلب بین هر دو ضربان در حال استراحت است. بدین ترتیب اگر دستگاه فشارخون عدد 120/80 را نشان دهد، عدد 120 فشارخون سیستولیک و عدد 80 فشارخون دیاستولیک است.

فشارخون اولیه و ثانویه و تفاوت آنها

بیماری فشارخون بالا به دو دسته فشارخون اولیه و ثانویه تقسیم می شود. فشارخون اولیه عموماً در نتیجه عوامل محیطی مانند تغذیه ناسالم، چاقی، سیگار کشیدن، عدم فعالیت و غیره ایجاد می شود که در صورت اصلاح روش زندگی قابل کنترل می باشد.

اما فشارخون ثانویه در نتیجه ی‎ ابتلا به یک نوع بیماری ایجاد می شود.

از علائم ابتلا به فشارخون ثانویه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشارخون مقاوم یا همان عدم کنترل فشارخون بالای افراد حتی با مصرف داروهای کنترل کننده فشارخون
• فشارخون بسیار بالا (180/110)
• ابتلا به فشارخون به طور ناگهانی قبل از 30 سالگی در افراد بدون اضافه وزن و داشتن سابقه ابتلا به فشارخون بالا در خانواده

از علل فشارخون ثانویه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. دیابت: دیابت به سیستم تصفیه کلیه آسیب زده و در نتیجه منجر به افزایش فشارخون می گردد.
2. بیماری کلیه پلی کیستیک: در این بیماری تشکیل کیست داخل کلیه منجر به اختلال عملکرد کلیه و در نتیجه افزایش فشارخون می گردد.
3. گلومرولونفریت: نوعی بیماری کلیوی که در آن رگ های خونی کوچک کلیه ها ملتهب شده و منجر به افزایش فشارخون می باشد.
4. اختلالات غدد درون‌ریز مانند سندرم کوشینگ، افزایش بیش از حد هورمون آلدسترون و فئوکروموسیتوم (تومور معمولاً خوش خیم غده فوق کلیه)
5. اختلالات تیروئید
6. آپنه انسدادی خواب
7. تومورهای غدد آدرنال
8. فشارخون مرتبط با بارداری
9. مصرف داروهایی مانند تسکین دهنده درد، ضدبارداری، افسردگی، برخی از مکمل ها

از علائم فشارخون ثانویه می توان به ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات، عرق کردن، تپش قلب، سردرد های مکرر، خر و پف و اختلال در ضربان قلب اشاره کرد.

عوامل موثر بر روی فشارخون

فشارخون بالا به معنای بالا بودن عدد فشارخون بیش از حد طبیعی است.

فشارخون در طول روز بر اساس نوع فعالیتمان، میزان استرس، اضطراب، غذای مصرفی (کافئین یا نمک) و سیگار کشیدن افزایش می یابد. همچنین فشارخون افراد بر اساس آب و هوا نیز تغییر می کند. به این معنا که در هوای سرد بالاتر و در هوای گرم پایین تر است.

در صورت بالا بودن عدد فشارخون به صورت متداوم در طول روز، گفته می شود فرد به فشارخون بالا مبتلا گردیده است.

چه عواملی بر شیوع فشار خون اثر می گذارد؟

بیش از 50% افراد مبتلا به فشار خون بالا، با عوامل خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی دیگر نیز مواجهند. از متداول ترین عوامل پرخطر و  تاثیرگذار بر ابتلا به فشارخون بالا می توان به دیابت (20%-15%)، اختلالات چربی (30%)، چاقی (40%)، بالا بودن غیرطبیعی اسید اوریک در خون (25%) و سندروم سوخت و ساز در بدن (40%) و همچنین داشتن سبک زندگی ناسالم (مانند سیگار کشیدن، مصرف بالای الکل و …) اشاره کرد.

از عوامل پرخطر دیگر عبارتند از: سن بالای 65 سال، جنسیت (مردان>زنان)، ضربان قلب (>80 نبض/دقیقه)، افزایش وزن بدن، دیابت، افزایش نسبت کلسترول بد/تری گلیسیرید، سابقه خانوادگی بیماری قلبی-عروقی، سابقه ابتلا به فشار خون بالا در خانواده، یائسگی زودرس، فاکتورهای روحی-روانی.

علایم ابتلا به فشارخون

فشارخون بالا معمولاً بدون علامت بوده و بسیاری از افراد از فشارخون خود مطلع نیستند. به همین خاطر به فشارخون بالا قاتل خاموش نیز می گویند. هرچند برخی از افراد مبتلا به فشارخون بالا علائمی همچون سردرد، سرگیجه، تنگی نفس، تاری دید، احساس نبض در سر و یا گردن تپش قلب، ادم محیطی، شب ادراری، وجود خون در ادرار، احساس درد در ران و حالت تهوع را تجربه می کنند، اما اندازه گیری فشارخون بهترین راه اطلاع از این بیماری است.

عوارض فشارخون بالا

فشارخون بالا در طولانی مدت منجر به بروز مشکلاتی از جمله بیماری های قلبی، بیماری کلیوی، تصلب شرایین، آسیب بینایی، سکته قلبی و سکته مغزی می شود.

داروها و تاثیر آنها بر روی فشار خون

چگونه فشار خود را اندازه بگیریم؟

برای اندازه گیری فشارخون حتماً فشارخون هر دو دست را اندازه گیری کرده و در صورتیکه اختلاف فشار خون بین دو دست بیش تر از 10 میلی متر جیوه باشد، فشار خون خود را در ادامه از دستی که فشارخون بالاتری را نشان می دهد اندازه گیری نمایید. در صورتیکه این اختلاف بیش از 20 میلی متر جیوه باشد بررسی بیشتری نیاز است.

عدد فشارخون در مطب به دلیل استرس ناشی از اندازه گیری فشارخون ممکن است بالاتر از میزان اندازه گیری شده در منزل باشد که به آن سندروم روپوش سفید گفته می شود.

معیار تشخیص فشارخون بالا در شرایط مختلف

عدد فشارخون و توالی اندازه گیری آن در مطب

تغییر سبک زندگی، راهی برای کمک به درمان فشار خون بالا

1. کاهش میزان نمک مصرفی: مطالعات نشان داده است که ارتباط بسیار قوی ای بین میزان مصرف بالای نمک و فشارخون بالا وجود دارد. میزان نمک مصرفی خود را به کمتر از 1500 میلی گرم در روز کاهش دهید. از مصرف غذاهای فرآوری شده با میزان نمک بالا و فست فود خودداری کرده و یا بکاهید.
2. داشتن رژیم غذایی سالم: تا جایی که می توانید از غذاهای حاوی میوه جات، سبزیجات، اسیدهای چرب غیر اشباع، غلات کامل استفاده کرده و از مصرف مواد غذایی با قند بالا، اسیدچرب اشباع شده خودداری نمایید. مصرف مواد غذایی حاوی میزان بالای منیزیم، کلسیم و پتاسیم مانند آجیل، آووکادو، توفو، موز، ماست، حبوبات نیز بسیار مفید می باشد.
3. مصرف نوشیدنی های سالم: مصرف نوشیدنی هایی مانند قهوه، چای سیاه و سبز را کاهش دهید. مصرف آب انار و آب چغندر بسیار مفید می باشد.
4. کاهش مصرف الکل
5. کاهش وزن: چاقی و وجود چربی موجب زخیم شدن عروق خونی و سخت شدن جریان خون می گردد. کاهش وزن در افراد چاق موجب برداشتن فشار از روی عروق خونی بدن می گردد. لذا حفظ و کنترل وزن در محدوده ایده آل برای جلوگیری از چاقی مخصوصا چاقی شکم از اهمیت بالایی برخوردار است. توصیه می شود نسبت کمر به قد کمتر از 0.5 باشد.
6. داشتن فعالیت بدنی به طور مرتب: ورزش کردن قدرت قلب را زیاد کرده و اجازه می دهد قلب با فشار کمتری خون را پمپاژ کند. افزایش قدرت قلبی موجب کاهش استرس و جلوگیری از ایجاد رسوبات در عروق خونی می گردد. توصیه می شود 5 تا 7 روز در هفته، هر بار به مدت 30 دقیقه فعالیت ورزشی متوسط مانند یوگا، دوچرخه سواری و شنا داشته باشید.
7. کاهش استرس: استرس مزمن منجر به ابتلا به فشار خون بالا در طول زندگی می گردد. سعی کنید به طور روزمره با انجام دادن فعالیت های آرامش بخش استرس را از خود دور نمایید.
8. هوای سرد و آلوده: مطالعات نشان داده است که آلودگی هوا در طولانی مدت اثرات منفی ای بر روی فشارخون خواهد داشت.
9. ترک سیگار: مواد شیمیایی موجود در سیگار خطر به وجود آمدن پلاک های عروق خونی را افزایش داده و در نتیجه موجب کاهش جریان خون می گردد.
10. داشتن خواب کافی