دیابت چیست
دیابت نوعی بیماری سیستمیک مزمن است و زمانی ایجاد می‌شود که پانکراس یا لوزالمعده قادر به تولید انسولین در بدن نباشد و یا بدن انسان بطور مناسب قادر به استفاده از انسولین تولید شده نباشد.
انسولین یک هورمون پروتئینی است که توسط سلول‌های لوزالمعده تولید می‌شود که همانند یک کلید به گلوکوز موجود در مواد غذایی اجازه عبور از جریان خون و ورود به سلول‌های بدن جهت تولید انرژی را می‌دهد. تمام کربوهیدرات‌ها موجود در مواد غذایی در دستگاه گوارش و سپس خون به گلوکوز شکسته می‌شوند و نقش انسولین هدایت این گلوکوزها به سلول‌هاست.
اگر انسولین کافی توسط لوزالمعده تولید نشود و یا آنطور که باید انسولین تولید شده مورد استفاده قرار نگیرد، سطح گلوکوز در خون بالا می‌رود. بالا ماندن سطح گلوکوز در خون برای مدت طولانی می‌تواند عواقب ناگواری در عملکرد اندام‌ها و بافت‌های بدن برجای بگذارد.
انواع دیابت
سه نوع اصلی دیابت وجود دارد که به ترتیب عبارتند از:
دیابت نوع یک:
این نوع دیابت در هر سنی ممکن است ایجاد شود اما عمدتا در کودکان و نوجوانان رایج است. در این نوع دیابت بدن انسان قادر به تولید میزان کافی انسولین نیست. در نتیجه فرد نیازمند تزریق روزانه انسولین خواهد بود تا سطح گلوکوز خون در بدن در حد نرمال حفظ شود.
دیابت نوع دو:
این نوع دیابت عمدتا در بزرگسالان ایجاد می‌شود و رایج‌ترین فرم دیابت نیز می‌باشد (بیش از 90 درصد افراد مبتلا به دیابت، دارای دیابت نوع دو هستند). در این نوع دیابت انسولین کافی توسط سلول‌های لوزالمعده تولید می‌شود اما بدن قادر به استفاده مناسب از انسولین نیست. اساس درمان در دیابت نوع دو بر پایه اصلاح سبک زندگی اعم از افزایش فعالیت فیزیکی و رژیم غذایی سالم استوار است. با گذر زمان اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع دو در نهایت نیازمند مصرف دارو یا تزریق انسولین خواهند بود تا سطح گلوکوز خون در بدن را در حد نرمال نگه دارند.
بطور کلی ابتلا به دیابت نوع یک و دو می‌تواند مخاطراتی جدی به همراه داشته باشد از جمله:
- نارسایی عروق و در نتیجه ایجاد سکته‌های قلبی و مغزی
- مشکلات بینایی
- عفونت و مشکلات پوستی
- تخریب بافت‌های عصبی
- اختلال در عملکرد کلیه‌ها
- افزایش ریسک جراحت و آسیب بافتی به علت بی‌حسی عصبی
- افزایش ریسک ابتلا به آلزایمر در افراد مبتلا به دیابت نوع دو
دیابت بارداری:
نوعی دیابت است که در دوران بارداری ایجاد می‌شود و هر دو مادر و جنین را درگیر می‌کند. اگرچه این نوع دیابت معمولا بعد از بارداری برطرف می‌شود اما این مادر و فرزند از در معرض ریسک بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع دو در بزرگسالی قرار دارند. همچنین اکثر زنان مبتلا به این نوع دیابت ممکن است درگیر مشکلاتی دیگر مانند فشار خون بالا، اضافه وزن نوزاد حین تولد و سختی زایمان شوند.
عوامل موثر در ایجاد دیابت
دیابت نوع یک:
دیابت نوع یک در حقیقت نوعی بیماری خود ایمنی است که طی آن سیستم ایمنی فرد با حمله به سلول‌های تولید کننده انسولین، باعث کاهش تولید انسولین می‌شوند. علت دقیق این واکنش خود ایمنی هنوز بطور دقیق شناخته نشده است اما بنظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی مثل بعضی عفونت‌های ویروسی در ایجاد آن دخیل‌اند. علاوه بر این، فاکتورهای دیگری در رابطه با ابتلا به دیابت نوع یک مطرح است مثل عدم تغذیه از شیر مادر، فرزند اول بودن، تولد از طریق سزارین و بارداری مادر در سن بالا.
تاکنون تقریبا هیچ روش موثری برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع یک شناسایی نشده است. برای کنترل دیابت نوع یک تزریق روزانه انسولین ضروری است. علاوه بر آن داشتن رژیم غذایی و فعالیت ورزشی نیز می‌تواند در مدیریت آن کمک کند.
دیابت نوع دو:
فاکتورهای دخیل در دیابت نوع دو عبارتند از:
- سابقه خانوادگی
- اضافه وزن
- رژیم غذایی ناسالم
- افزایش سن
- فشار خون بالا
- نژاد
- سابقه دیابت بارداری
- تغذیه ناکافی حین بارداری
از آنجایی که سبک زندگی مهمترین فاکتور دخیل در ایجاد دیابت نوع دو است، لذا تغییر سبک زندگی و رو آوردن به تغذیه سالم و فعالیت فیزیکی می‌تواند در کنترل و پیشگیری از آن موثر باشد.
رژیم غذایی مناسب در افراد مبتلا به دیابت خصوصا افراد دارای اضافه وزن کاهش میزان کالری دریافتی، جایگزین کردن چربی‌های اشباع شده مثل خامه، کره و پنیر با چربی‌های غیر اشباع مثل آووکادو، بادام، زیتون و روغن سبزیجات، مصرف فیبر، پرهیز از تنباکو، الکل و شکر است. بطور کلی داشتن رژیم غذایی سالم و پرهیز از پرخوری تنها توصیه‌ایی است که می‌توان به افراد با ریسک بالا برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع یک و دو داشت.
همچنین فعالیت ورزشی منظم نیز به پایین نگه داشتن سطح انسولین بدن کمک می‌کند. برای این‌منظور ترکیب ورزش‌های هوازی (مثل دویدن، شنا و دوچرخه سواری) و ورزش‌های استقامتی توصیه می‌شود.
